ΤΑ ΣΠΙΤΙΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ

Σε όλη την έκταση του μεσογειακού τόξου, κατά το τέλος του Μεσαίωνα, πρίγκιπες, αρχιερείς, ευγενείς και μεγαλέμποροι παρήγγελλαν για τις κατοικίες τους μεγαλοπρεπείς διακοσμήσεις, μέρος των οποίων ήταν και οι ζωγραφισμένες οροφές, πραγματικά αριστουργήματα. Ιδιαίτερη προσοχή δινόταν μάλιστα στα λεγόμενα «κλοζουάρ», ξύλινες σανίδες τοποθετούμενες ανάμεσα στις δοκίδες, τα «πατόξυλα» της οροφής, ώστε να κρύβουν τα άσχημα στην όψη κενά ανάμεσά τους. Οι ιστορικοί Μονίκ Μπουρέν και Πιέρ-Ολιβιέ Νιτμάρ, μαζί με πλήθος ειδικών συντηρητών και αρχαιολόγων, μας βοηθούν να ανακαλύψουμε το νόημα και την κοινωνική λειτουργία των ζωγραφικών αυτών εικόνων μέσα στο μεσαιωνικό σύμπαν της οικίας. Κατά μία έννοια, οι εικόνες αυτές αποτελούν για τον οικοδεσπότη μια σκηνοθεσία του εαυτού του στο πλαίσιο της καθημερινής του ζωής, προορίζονται όμως ταυτόχρονα και για τα μάτια όσων ‘εισδύουν’ στις διακοσμημένες αίθουσες της οικίας, αποτελώντας έτσι μακρινούς προγόνους των «τοίχων» του Facebook. Παρ’ όλα αυτά, οι ζωγραφισμένες αυτές οροφές απέχουν πολύ ακόμα από το να μας παραδώσουν όλα τα μυστικά τους. Επισκεπτόμενοι διάφορα μνημεία, όπως το αρχιεπισκοπικό παλάτι της Ναρμπόν, το κάστρο των αρχιεπισκόπων της Καπεστάν και πλήθος ιδιωτικών οικιών στο όμορφο χωριό της Λαγκράς, ανακαλύπτουμε τα ερωτήματα που απασχολούν τους ερευνητές καθώς και κάποιες από τις επιστημονικές τεχνικές που αυτοί χρησιμοποιούν. Πέραν της εραλδικής, που συχνά παρέχει ακριβείς πληροφορίες, η δενδροχρονολόγηση επιτρέπει στους επιστήμονες να χρονολογήσουν με ακρίβεια κομμάτια ξύλου που προέρχονται από την ξυλοδομή της κάθε οροφής. Μέσω λήψης δειγμάτων, οι χρωστικές ουσίες και η αξία τους μπορούν να προσδιοριστούν. Επί μακρόν, και παρά το ταλέντο πολλών ζωγράφων που καταπιάστηκαν με αυτή, η τέχνη της οροφογραφίας μελετήθηκε λίγο, θεωρούμενη ελάσσων εν συγκρίσει με την ‘κανονική’, τη μείζονα ζωγραφική. Κατά τη διάρκεια των ετών 1990-2000, η ανθρωπολογία, στρέφοντας το ενδιαφέρον της προς τη λεγόμενη «λαϊκή ή κοινή» εικονογραφία, επανέφερε την οροφογραφία στο προσκήνιο. Η αφύπνιση αυτή του ενδιαφέροντος ενέχει, όμως, και κινδύνους για αυτή την κληρονομιά που πολλοί εκ νέου εποφθαλμιούν.