Τον Δεκέμβριο του 1941, δύο εβδομάδες μετά το Περλ Χάρμπορ, ο Νέλσον Ροκφέλερ, συντονιστής του Γραφείου Εσωτερικών Υποθέσεων της Αμερικής προτείνει στον Ουέλς να κάνει μια ταινία για τη Λατινική Αμερική στο πλαίσιο της Πολιτικής Καλής Γειτνίασης της αμερικανικής κυβέρνησης. Τη χρηματοδότηση θα αναλάμβανε η εταιρεία παραγωγής RKO, της οποίας ο Ροκφέλερ ήταν κύριος μέτοχος και μέλος του διοικητικού της συμβουλίου, με συμπαραγωγό το Γραφείο Εσωτερικών Υποθέσεων της Αμερικής, συντονιστής του οποίου ήταν και πάλι ο Pοκφέλερ.
Ο διάσημος 27χρονος σκηνοθέτης, μετά την επιτυχία του «Πολίτη Κέιν», δέχεται την πρόταση και ξεκινάει τα γυρίσματα της ταινίας «Είναι όλα αλήθεια», μιας σπονδυλωτής ταινίας αποτελούμενης από τρεις ιστορίες για τη Λατινική Αμερική.
Το πρώτο μέρος της ταινίας, με τίτλο « Ο φίλος μου Bonito» είχε γυριστεί τον Σεπτέμβρη του 1941 στο Μεξικό υπό την σκηνοθετική επίβλεψη του Ουέλς, με θέμα την φιλία ενός αγοριού με έναν ταύρο, και ενσωματώθηκε αργότερα στο «Είναι όλα αλήθεια». Τον Φεβρουάριο του 1942, ο Ουέλς πηγαίνει στη Βραζιλία όπου γυρίζει το δεύτερο μέρος της τριλογίας, με τίτλο «Η ιστορία της σάμπα».
Πίσω όμως από τα γυρίσματα του τρίτου μέρους με τίτλο «Τέσσερις άντρες στη σχεδία» κρύβεται ολόκληρο παρασκήνιο: στις 8 Δεκεμβρίου του 1941 ο Ουέλς διαβάζει στο περιοδικό ΤΙΜΕ μια απίστευτη ιστορία που τον συγκλονίζει. Tέσσερις φτωχοί ψαράδες από τη Βραζιλία, ο Ζακαρέ (που σημαίνει αλιγάτορας) και αρχηγός του τολμήματος, ο Ζερόνυμο, ο Τατά κι ο Μανοέλ, ξεκινάνε από την Φορταλέζα της Βραζιλίας και ρισκάροντας τη ζωή τους διασχίζουν 1.650 ναυτικά μίλια πάνω σε μια jaganda (τοπική σχεδία).
Σκοπός τους ήταν να φτάσουν στο Ρίο ντε Τζανέιρο και με την τόλμη τους να συγκινήσουν τον πρόεδρο Βάργκας, να κοινοποιήσουν την εκμετάλλευση που υφίστανται και να ζητήσουν να παραχωρηθούν σε όλους τους ψαράδες ίσα κοινωνικά δικαιώματα με τους άλλους εργάτες. Ας σημειωθεί ότι οι σχεδίες δεν ανήκαν στους jangadeiros και ότι υποχρεούνταν να δίνουν τα μισά από τα ψάρια τους στους ιδιοκτήτες.
Tο περιοδικό ΤΙΜΕ χαρακτηρίζει την απόπειρα των ψαράδων «νέα Οδύσσεια και πολιτικό θαύμα». Το ταξίδι τους κράτησε 61 μερόνυχτα στην ανοιχτή θάλασσα, χωρίς πυξίδα με την καθοδήγηση μόνο των αστεριών. Σύμφωνα με τα επίκαιρα της εποχής το τολμηρό εγχείρημα των 4 ψαράδων ενθουσίασε όλο το λαό της Βραζιλίας και η υποδοχή που επεφύλαξαν στους «ήρωες της θάλασσας» όταν έφτασαν στο Ρίο ήταν ενθουσιώδης.
Βρεγμένοι ακόμη πήγαν στο Προεδρικό Μέγαρο και συνάντησαν τον δικτάτορα Βάργκας ο οποίος υποσχέθηκε να ικανοποιήσει τα αιτήματά τους για κοινωνικές παροχές κυρίως ιατρική περίθαλψη και συνταξιοδότηση. Το αποτέλεσμα ήταν ένα νομοσχέδιο για το δικαίωμα των jangadeiros στις ίδιες παροχές που χορηγούνται σε όλους τους εργάτες- συνταξιοδοτικά ταμεία, συντάξεις για τις χήρες και τα παιδιά, στέγαση, εκπαίδευση και ιατρική περίθαλψη.
Όταν ο Ουέλς έφτασε στη Βραζιλία οι 4 ψαράδες ήταν μεν εθνικοί ήρωες όμως οι πολιτικές ενέργειες του Ζακαρέ ανησύχησαν την κυβέρνηση του Βάργκας που τον ανακήρυξε «persona non grata και επικίνδυνο κομμουνιστή» καθώς και όλους όσοι τον συναναστρέφονταν. Έτσι όταν ο Ουέλς άρχισε τα γυρίσματα της ταινίας που θα αναπαριστούσε αυτό το ταξίδι, χαρακτηρίστηκε από την κυβέρνηση επίσης ανεπιθύμητος και επικίνδυνος κομμουνιστής γιατί παρουσίαζε τα φτωχόσπιτα –τις φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο πράγμα που θα είχε αρνητικό αντίκτυπο για τον τουρισμό στη Βραζιλία. Η κυβέρνηση ήθελε να προβάλει μια ευχάριστη και όμορφη Βραζιλία κι έτσι άρχισαν τα προβλήματα για τον Ουέλς. Οι άνθρωποι της κυβέρνησης ξεκίνησαν διωγμό μποϋκοτάροντας το γύρισμα και εξαπολύοντας επιθέσεις με πέτρες ενώ ο Ουέλς συνέχιζε με πείσμα παρά τις αντιξοότητες. Ενώ όμως βρισκόταν στον κόλπο Γκουαναμπάρα αναπαριστώντας την είσοδο των ψαράδων στο λιμάνι, ένα μεγάλο κύμα αναποδογύρισε τη σχεδία και ο Ζακαρέ παρασύρθηκε από το ρεύμα του ωκεανού. Tο πτώμα του βρέθηκε μια εβδομάδα αργότερα. Είχε καταβροχθισθεί από καρχαρία.
Ο Ουέλς ήταν συντετριμμένος από την απώλεια, όταν το στούντιο παραγωγής έστειλε άνθρωπό του στη Βραζιλία για να σταματήσει τα γυρίσματα δίνοντάς του εντολή να επιστρέψει άμεσα στην Αμερική. Εκείνος όμως αποφασίζει να συνεχίσει και να ολοκληρώσει την ταινία για την οποία ο λαϊκός ήρωας Ζακαρέ είχε δώσει τη ζωή του.
Με 10.000 δολλάρια, 15.000 μέτρα ασπρόμαυρου φιλμ, μια νοικιασμένη κάμερα, έναν οπερατέρ που ζούσε στο Ρίο και ήξερε τη γλώσσα και με τις στενές σχέσεις που έχει αναπτύξει με τις οικογένειες και τα παιδιά των ψαράδων, αγνοώντας τις άνωθεν εντολές συνεχίζει τα γυρίσματα και αποφασίζοντας μάλιστα να δραματοποιήσει την ταινία χρησιμοποιεί τους ντόπιους ως πρωταγωνιστές. Χωρίς ήχο, χωρίς εξελιγμένα μηχανήματα, χωρίς συνεργείο, αναγκάζεται να επινοήσει νέες μεθόδους γυρίσματος πετυχαίνοντας εξαιρετικές ερμηνείες από ανθρώπους που έβλεπαν κάμερα για πρώτη φορά στη ζωή τους. Ευτυχισμένος και ανεξάρτητος γυρίζει μια ταινία που αγαπούσε, για τους ανθρώπους που αγαπούσε και είχε συνδεθεί στενά μαζί τους παίρνοντας την απόφαση το «Τέσσερις άντρες στη σχεδία» να γίνει το επίκεντρό της.
Ανεπιθύμητος και στις δύο χώρες –στη δική του και στη Βραζιλία– γυρίζει στην Αμερική όπου αντιμετωπίζει άλλα προβλήματα: τη θέση του Ροκφέλερ, του βασικού υποστηρικτή του, την έχει αναλάβει άλλος. Του απαγορεύουν να ολοκληρώσει την ταινία, η σχέση του με την RΚΟ γίνεται προβληματική και δεν αργούν να τον απολύσουν με τον ισχυρισμό ότι κατασπατάλησε στη Βραζιλία τα χρήματά της εταιρείας. Με τη λήξη της σύμβασης η ταινία εγκαταλείπεται. «Δεν συνήλθα ποτέ από αυτή την επίθεση» δηλώνει ο Ουέλς. «Από τότε με κυνηγά η δυσκολία να ολοκληρώσω ένα φιλμ».
Θέλοντας να εξαγοράσει τα δικαιώματα από την RΚΟ, δέχεται να παίξει στην ταινία «Tζέιν Έιρ», το 1944. Αγοράζει κάποια πλάνα, προσπαθεί να πείσει άλλα στούντιο να αναλάβουν την επεξεργασία της ταινίας και τελικά χάνει την κυριότητά της. Το υλικό του Ουέλς μπαίνει στα αζήτητα της εταιρείας και χάνεται, τα φιλόδοξα σχέδια ματαιώνονται όμως το θαύμα συντελείται!
Το 1985 ανακαλύπτονται στις αποθήκες 300 κουτιά φιλμ, άλλα με την ένδειξη «Bonito» και άλλα με την ένδειξη «Βραζιλία». Το χαμένο υλικό έρχεται στην επιφάνεια. Κινητήρια δύναμη ο Ρίτσαρντ Ουίλσον, φίλος και συνεργάτης του Ουέλς στο «Είναι όλα αλήθεια». Το 1986, ένα χρόνο μετά το θάνατο του Ουέλς, ο Ουίλσον, πραγματοποίησε στη Βραζιλία μια επιτόπια έρευνα και συνεντεύξεις με τους αρχικούς συμμετέχοντες της ταινίας αλλά μόνο μετά και το θάνατο του Ουίλσον, το 1991, αυτό το «καταραμένο» φιλμ που «ήταν γραφτό να μην τελειώσει ποτέ», πήρε τελικά χρηματοδότηση για να ολοκληρωθεί, από το Canal Plus. Μια αφοσιωμένη ομάδα σκηνοθετών ολοκληρώνει το ημιτελές έργο, μοντάρει όλο το υλικό και το προβάλλει…
- Σκηνοθεσία: ORSON WELLES
- Παραγωγή: CANAL PLUS
